×

Dus meriteivels plevons oriunds da Tavanasa

Il davos temps essan nus vegni informai repetidamein tras televisiun e pressa da dus paders grischuns ch’ein actualmein activs ella pastoraziun el Kasachstan.

Südostschweiz
07.08.13 - 02:00 Uhr

Ei setracta cheu da pader Mattias Beer da Tavanasa e da pader Joseph Maria Schnider da Val S. Pieder. Entochen Tschuncheismas 2007 havevel jeu aun mai giu il deletg da saver asssister ad ina messa nuviala ella baselgia da Danis-Tavanasa entochen che pader Mattias Beer ha astgau celebrar sia primizia en siu vitg natal. Buca mo jeu, mobein enqual auter participont ha lezza gada tschentau la damonda: Ei quei schabetg, in novum ni schizun ina cuntinuaziun d’ina fetg ludeivla ttadiziun ella pleiv da Danis-Tavanasa? Damai che jeu hai passentau miu temps da scola en miu vitg natal han differents schabetgs fatg endamen a mi ch’era dus fetg meriteivels plevons, ussa daditg sparti, han giu Tavanasa sco lur liug nativ. Seregordel era che mia cara mumma scheva e turnava a dir da buca emblidar suenter il survetsch divin dalla dumengia - sco quei era in bi usit - da sefermar avon las duas fossas dils spirituals satrai en quei liug, quella da pader Giuseppe Antonio Manetti o. cap. da Micigliano (1889–1940) e quella da sur Francestg Eduard Muoth, in nevs da sur canoni Gion Bistgaun Darms, omisdus oriunds da Tavanasa.

Sur Francestg Eduard Muoth

Sur Francestg Eduard Muoth ei naschius ils 22 da fevrer 1857 a Tavanasa. Ses geniturs han stuiu bandunar fetg baul quest mund, laschond aschia anavos il giuven ierfan Eduard. Quel ha denton anflau en cuort in secund dacasa si Breil tier siu aug sur canoni Gion Bistgaun Darms. Da quei aug ha il giuven Eduard retschiert ina bufatga emprema educaziun e formaziun spirtala. Senza dubi ha quei fatg stimulau il talentau giuven d’encurir ed anflar la via sco sacerdozi. Eduard Muoth ha lu entschiet il studi gimnasial a Mustér e concludiu quel a Sviz. Silsuenter ha el absolviu cuors da filosofia e teologia a Friburg, a Monza ed el Collegia helvetic a Milaun. Igl onn 1881 eis el vegnius ordinaus spiritual a Cuera.

L’activitad sacerdotala da sur Muoth ei stada ualti variada. Si’entschatta ha quella priu sco caplon da Breil per in onn, lu sco plevon a Surrein e silsuenter sco plevon a Sedrun e sco caplon da Selva. Da 1905 entochen 1911 pastorescha el a Dardin e lu a Pigniu. Entochen 1928 eis el staus beneficiat a Nossadunna dalla Glisch sur Trun.

Consultond il relasch stampau da sur Francestg Muoth constatein nus sia predilecziun per la scienzias naturalas e dall’autra vart enderschin nus era da sia aveina poetica e la finala sco supplement sia savida teologica. Il studi dalla natira ha occupau el sia entira veta. Sias enconuschientschas sin quei camp havessen probablamein qualificau el per in post da docent all’universitad. Ins scheva ch’el enconuschevi ton sco tuttas jarvas e plontas dalla regiun, e quei cun num romontsch, tudestg e latin. Plinavon enconuscheva el era las forzas curativas dallas jarvas. Aschia intervegn ins che sur Muoth hagi fatg da siu temps biars survetschs alla populaziun els vitgs ed uclauns. Cu maldispostadads u malsognas sepresentavien, savevan ins nua s’adressar. Sia devisa seclamavi: Far dil bien nua ch’ins sa e po e quei secapescha da sesez.

Sur canoni Gion Bistgaun Darms

Era sur canoni Gion Bistgaun Darms, igl aug da sur Francestg Eduard Muoth, derivava da Tavanasa. Sia via sacerdotala ei stada diltut differenta da quella da siu futur nevs Francestg Eduard Muoth.

Dapi igl onn 1846 entochen la fin da sia veta 1896, pia duront in miez tschentaner ei sur Darms staus plevon a Breil. Ina predilecziun speciala haveva el manteniu per il cant. El cantava bugen e cun ardiment las strofas ed ils cuors dallas veglias canzuns religiusas ord la «Consolaziun dall’olma devoziusa». Era ils vegls usits religius sco per exempel las processiuns en vischnaunca, vi Schlans, giu Dardin, giu Danis e viers la caplutta da s. Onna a Trun eran per el eveniments impurtonts. El valeva sco in fervent predicatur. Igl onn 1859 vegn sur Gion Bistgaun undraus sco canonicus, vicari e camerari episcopal. Merets specials ha el raccoltau promovend la restauraziun dalla claustra da Mustér che sesanfla da quei temps en in stan deplorabel. Ins haveva eligiu el sco delegau dil capetel per la restauraziun da quella. Quella restauraziun ha lu era anflau realitad. Malgrad ch’el senteva il buordi dils onns e dil stan da siasanadad ha el aunc astgau celebrar ils 11 da fenadur 1896 la fiasta dils fundaturs dalla claustra da Mustér sogn Placi e sogn Sigisbert. Paucas jamnas suenter, ils 17 d’uost, ei siu viadi terrester staus consumaus. Quell’uisa era igl expressiv giavisch dil prenci-poet romontsch e capo-scribent da Breil, Giachen Hasper Muoth, ius en vigur, numnadamein che sur Gion Bistgaun Darms possi restar fideivels alla pleiv da Breil entochen alla fin da sia veta. Rafael Caduff, Dietikon/Tavanasa

Kommentieren
Wir bitten um euer Verständnis, dass der Zugang zu den Kommentaren unseren Abonnenten vorbehalten ist. Registriere dich und erhalte Zugriff auf mehr Artikel oder erhalte unlimitierter Zugang zu allen Inhalten, indem du dich für eines unserer digitalen Abos entscheidest.
Mehr zu MEHR