×

«Ma muess d Schååf halt hüeta!»

Südostschweiz
27.11.17 - 04:30 Uhr
PIXABAY

Das Zusammenleben der Sprachen und Kulturen in Graubünden: Das ist das Thema der Kolumne «Convivenza», die wöchentlich in der «Südostschweiz» und der romanischen Tageszeitung «La Quotidiana» publiziert wird.

Vär Hedwig Calörtscher

Jå, Schååfhirta git s fasch keini mee. Vom Morged bis am Ååbed um d Schååf, mini Lieblingstieri um, das wär s gsi für mich. Wenn i au nit gära ghüetet han als Chind, dr ganz Tagg um d Schååf um, säp hätti mer de scho gfalla.

Hüt git s, amåål bi ünsch uf da Alpa, kuum mee Schååfhirta. I tät hüt au kei Schååf mee uf d Alpa, zum schi vom Wolf lå verrupfa und halbläbig lå ligga. Ganz früener, wo wier ünschi Schååf no ins Laub tå hent, dua hewer au no a Schååfhirt gcha, dr Schpadiin. Wo derr nüma cho isch, hewer d Schååf in Sååfia uf da Bruschg tå. Det sind sch ooni Hirt gsi.

Ünscha Papa und anderi Puura, wo iri Tieri gära gcha hent, sind ei, zweimåål im Summer ga luaga, wia sch es hent. Eimåål han i mit em Papa mit törfa. Wier sind am Ååbed mit em Poschtauto ins Tall. Det hewer uf ema Heuschtälli ubernachtet. Am Morged früa – i han no gschlååfa – isch dr Papa düruuf uf da Bruschg. Ich bin, nådem i au us em Heu gchrocha gsi bin, duna dr Rabiuusa nååcha ii und han a Schtruuss Alparosa gläsa.

Wo dr Papa wider cho isch, isch är zfrida gsi, wia är ünschi Lieblingstieri aatroffa het. Nåchäär siwer wider düruus uf Poscht. Det hewer uf ds Poschtauto gwåårtet. Dr Papa isch uf ds Bänkli vor ds Wieland Ziislis Huus gsässa. Churz druuf isch dr Onkel vo ds Ziislis, dr Georg, cho und isch näb em Papa ååbghockt. Dia beeda hent gschpräächlet midanand und ich bin vorna draa gschtanda. Uf ds Måål frägt dr Georg dr Papa: «Säg, isch das diis Meitli?» Dr Papa seit jå, und drufååb isch es as Wiili ruehig gsi. Nåch ema Wiili seit dua dr Georg: «Jåå, es chunnt grad äppamåål voor, dass ganz wüeschti Eltera ganz schööni Chinder hent.» I han s dua nit verschtanda, dass das dr Papa asoo glächeret het.

Zrugg zu da Schååf. Wier hend immer frii an Happ gcha. I chann mi aber nid erinnera, dass in dena villna Jåår au nu eis erfalla oder chrank cho wär. Es isch eba au niemert und nüt in schi drii gfååra, dasch erschrocka und in dr Panik uber d Felsa ååb wärend. Dr Wolf isch uusgrottet gsi. Das hend ünschi Voorfååra nit gmacht, wil sch blöd gsi sind oder dr Natur nit gluegt hent. Scho dua isch dr Natur-Läbensruum eba immer mee gschrumpft.

Jetz, in Diskussioona mit Wolf-/Naturschützer seit ma mier: «Ma muess d Schååf halt hüeta!» Ich: «Suech amåål a Hirt für da ganz Summer, taggii, tagguus allei hoch uf em Bärg! D Schååf müessend zoberscht uuf uf dia höchschta Weida. Nu us luter Freud macht das hüt kei Mensch mee, und z ässa und äppa a Hütta bruucht dr Hirt au. Au dia Hüeterhunda bruuchend z frässa und eppert muess na das au nååchaträäga.»

Dia gliicha Lüt, wo asoo als Wolfschützer uufträtend, sind dia, wo schi für da Friilauf vo da Nutztieri iisetzend. Und jetz sett dr Puur de d Schååf iischperra, jå sozsäga in dr Nacht hinder Gitter tua, präziisgliich, ob sch z heiss oder knapp Platz hent. D Schååf sind Tieri und Natur grad wia dr Wolf. Warum tårf dr Wolf wildera, und dr Mensch nit, wenn dr Wolf ünschi Tieri (Nutztieri) asoo gruusig mordet?

Wenns asoo witergeit, verleidets de da Puura, Schååf z hålta, und dia hoocha Alpa vergandend und rutschend ins Tål, das isch de au Natur…(?)

Hedwig Calörtscher ist geboren und aufgewachsen in Carrera und Isla Carrera (Ruinaulta). Sie arbeitete zuerst als Büroangestellte bei der Volg-Genossenschaft Heinzenberg in Thusis, schliesslich als Chefsekretärin in Chur bei verschiedenen Firmen. Seit 36 Jahren lebt sie in Chur.

 

Wörterliste

Schååfhirta – Schafhirten

Laub – kleine Schafalp, hoch über Turischund Brün

Schpadiin – Nachname Spadin, man kannte den Hirten nur unter diesem Namen

Sååfia – Safien

Bruschg – Schafalp rechtsseitig der Rabiusa

Tieri – Tiere

Tall – Thalkirch

Rabiuusa – Fluss in Safien

gwåårtet – gewartet

gschpräächlet – geplaudert

as Wiili – eine Zeit lang

glächeret – verhaltenes Lachen

frii an Happ – ziemlich viele

Voorfååra – Vorfahren

taggii, tagguus – tagein, tagaus

eppert – jemand

nååchaträäga – hinterhertragen

präziisgliich – genau gleich              

Unterstützt von der Walservereinigung Graubünden

Kommentieren
Wir bitten um euer Verständnis, dass der Zugang zu den Kommentaren unseren Abonnenten vorbehalten ist. Registriere dich und erhalte Zugriff auf mehr Artikel oder erhalte unlimitierter Zugang zu allen Inhalten, indem du dich für eines unserer digitalen Abos entscheidest.