×

Il paradis dil spassegiader solitari

Jean-Jacques Rousseau, naschius 1712, gest avon 300 onns, ha giu ina relaziun plitost problematica culla Svizra, la tiara nua ch’el ei vegnius sil mund (a Genevra), mo la quala el ha bandunau per la Frontscha ed il Paris dils Encyclopédistes e digl Illuminissem.

Südostschweiz
03.10.12 - 02:00 Uhr

da Torlach Mac Con Mí

Denton ha Rousseau passentau empau temps en Svizra cura ch’el ei vegnius scatschaus dalla Frontscha igl onn 1762. Ils Svizzers han buca vuliu el. A Môtiers eis el vegnius lapidaus. E la regenza da Berna ha scumandau ad el da restar sin siu territori. Vonzeivi ha el anflau il paradis silla tiara, in liug nua ch’el havess vuliu passentar il rest da sia veta; la fin finala ha el giu mo dus meins leu. Quei liug ei stau l’Insla da Sogn Pieder, el Lag da Bienna. La stad 1765 ha Jean-Jacques anflau ina pensiun ella veglia claustra, nua ch’in funcziunari dalla regenza bernesa, alla quala l’insla apparteneva, habitava cun sia famiglia e ses fumegls. Biars onns suenter seregorda Rousseau dall’insla, ella tschunavla promenada da sias Rêveries du promeneur solitaire ni «Siemis dil spassegiader solitari». El scriva: «Ins ha permess a mi da passentar mo dus meins sin quella insla, mo jeu havess passentau dus onns, dus tschentaners e tut l’eternitad senza che jeu havess giu in sulet mument da liunguriala. En nos pli vivs deletgs dat ei strusch in mument, nua ch’il cor sa veramein dir a nus: jeu vuless che quei mument cuzzass adina.»

Rousseau ha nezegiau quels dus meins sin l’insla per sededicar a sia activitad preferida, numnadamein al spassegiar persuls ella natira, al studegiar las flurs tenor il niev sistem scientific da Linnaeus, ed al sesemiar sper il lag. El para dad esser staus perfetgamein ventireivels. El dudischavel cudisch da sias Confessiuns scriva el: «Jeu hai priu cumiau da miu tschentaner e da mes contemporans ed jeu hai priu cumiau dil mund cura che jeu sun secunfinaus sin quella insla per il rest da mia veta; tala era atgnamein mia resoluziun… Quella insla ei daventada per mei la Cucagna, tschella benedida tiara nua ch’ins dorma. Ins fa aunc dapli leu: ins fa lidinuot.»

El ha considerau l’insla sco in paradis, in refugi; era sco ina perschun, mo buc en in senn negativ. El scriva ellas Confessiuns: «L’insla da S. Pieder plascheva a mi talmein, ed jeu sesentevel aschi ventireivels leu, che, concentrond tut mes desideris sin quella insla, hai jeu giu il giavisch da mai pli stuer bandunar ella. Jeu hai vuliu, cun ina queida incredibla, ch’ins reparti ella a mi sco perschun perpetna enstagl mo da tolerar il fatg che jeu habitavel sin quella insla.» Agtnamein ha el dumandau pli tard la regenza da Berna, mo senza success, da metter el en ina perschun enzanua per tut ils dis da sia veta.

Igl ei veramein curios che Rousseau ha adina puspei vuliu cumparegliar sia isolaziun, sia libertad sin l’insla da S. Pieder cun viver en ina perschun. Secapescha haveva Jean-Jacques ideas fetg curiosas. El haveva il dun da dir, ni plitost da scriver, caussas che schoccavan ses contemporans. El era marginals, el era periclitaus, perquei ch’el era differents, in deviont, in libertin. Senza dubi era el malsauns da spért. El piteva d’ina mania da persecuziun. Denton era el atgnamein in fugitiv, in asilant, che riscava da vegnir mess en perschun en Frontscha. Aschia eis ei buca dil tut surprendent che Rousseau patertgava savens al destin dil perschunier.

Ozildi, cura ch’il visitader litterar fa il pelegrinadi sill’insla da S. Pieder, vegn el surstaus da duas caussas. Igl emprem: l’insla da Rousseau ei buca pli ina insla. L’insla principala e la pintga insla numnada «dils cunegls» ein ozildi colligiadas cul continent entras in rempar da tiara, e dad omisduas varts dat ei ina largia paliu, visitada mintg’onn da grondas roschas d’utschals migronts. Secundamein: sigl entir mund enconuschan ins l’insla dallas Rêveries e dallas Confessiuns da Rousseau sco «l’Ile St-Pierre», mo ella regiun sezza cumpara quei num negliu, ni sin cartas ni sin muossavias, ei ha num «Petersinsel». Ins arriva sin l’insla a pei dil vitg d’Erlach, in cumin da lungatg tudestg. Era sill’insla san ins buca s’isolar dil tudestg dils vischins sco Rousseau ha saviu far igl onn 1765.

L’isolaziun – il plaid deriva propi dil latin «insula», insla – ei adina transitoria. La societad semida, la natira sezza semida. Sche Jean-Jacques turnass oz, enconuschess el buca pli il paradis da ses siemis. Mirond anavos sill’insla dalla punt dalla nav partenta, creigiel jeu che jeu audi aunc sia vusch che di: «En nos pli vivs deletgs dat ei strusch in mument, nua che il cor sa veramein dir a nus: jeu vuless che quei mument cuzzass adina.»

Kommentieren
Wir bitten um euer Verständnis, dass der Zugang zu den Kommentaren unseren Abonnenten vorbehalten ist. Registriere dich und erhalte Zugriff auf mehr Artikel oder erhalte unlimitierter Zugang zu allen Inhalten, indem du dich für eines unserer digitalen Abos entscheidest.
Mehr zu MEHR